Tarihçe

Akdağmadeni, 19. yüzyılın ortalarında yerleşim yeri olarak kurulmuş ve ilk olarak “Madenciler Nahiyesi” adıyla bilinen idari bir yapıya kavuşmuştur. Bu dönemde, bölgede kurşun madeni işletmesi müdürlüğü kurulmuş, bugünkü belediye garajının bulunduğu alana bu işletme yerleştirilmiştir. İşletme nedeniyle Gümüşhane, Trabzon, Arapgir ve Ahıska’dan gelen işçilerle birlikte ilçenin nüfusu hızla artmış ve Akdağmadeni, 1871 yılında ilçe statüsüne kavuşmuştur.

1815 yılına kadar bölge ormanlık olduğundan, Akdağmadeni'nin daha eski bir tarihiyle ilgili fazla bilgi bulunmamaktadır. 1923 yılında kasabanın nüfusu yaklaşık 1.250 hane iken, 1924-1927 yılları arasında gerçekleşen mübadele sonucunda burada yaşayan Rum ve Ermeniler Yunanistan’a göç ettirilmiş ve bu durum kasabanın nüfusunun önemli ölçüde azalmasına yol açmıştır. Aynı tarihlerde Selanik’in Kayalar bölgesinden gelen 266 hane Türk mübadele ile kasabaya yerleştirilmişse de, bunların bir kısmı daha sonra başka bölgelere göç etmiştir. Bu göçler nedeniyle nüfus kaybı uzun yıllar boyunca telafi edilememiştir.

Aynı süreçte, çevredeki köylerde de benzer bir göç yaşanmış ve Romanya, Bulgaristan (1951), Yugoslavya (1935) gibi ülkelerden gelen 790 hane aile köylere yerleştirilmiştir. Ancak bu göçmenlerin üçte ikisi, Türkiye’nin farklı kazalarına yeniden göç etmiştir. Gelen mübadillerin çoğunun tütün tarımı ile uğraşmaları nedeniyle tütün üretim bölgelerine yerleştirilmişlerdir. Fakat pek çoğu, bulunan akrabalarının yanına gitme isteğiyle bir kez daha göç etmiştir.

Akdağmadeni, kuruluş tarihi itibariyle çevresindeki diğer ilçelere kıyasla daha köklü bir geçmişe sahiptir. Yozgat ili uzun süre "Bozok Sancağı" olarak anılmış ve Kayseri’yi de içine alan geniş bir bölgenin merkezi olmuştur. Akdağmadeni, bu süreçte Karahisar Beyramşah kazasına bağlı bir nahiye olarak teşkil edilmiştir. 1860 yılında, bu bölgeye bağlı bir nahiye kurulmuş ve nihayet 1871 yılında Akdağmadeni, Karahisar Beyramşah kazasından ayrılarak kaza teşkilatı haline getirilmiş ve Yozgat’a bağlanmıştır.

İlçenin merkezi, 1815 yılına kadar ormanlık bir alan olduğundan, bugünkü Güneyli Mahallesi’ndeki havuzun (şimdiki Pazaryeri) bulunduğu bölgeye hayvanlar korkarak getirilirdi. Ormanın yoğunluğu nedeniyle, hayvanların bu çamlık alanlara zorla girdiği anlatılmaktadır. Akdağmadeni, tarihsel süreçte çevre ilçelere kıyasla önemli bir gelişim göstermiştir ve sahip olduğu doğal kaynaklar ile stratejik konumu, bölgenin kalkınmasına katkı sağlamıştır.